Waarom een algemene leenrechtvergoeding moeilijk te verenigen is met de kunst-uitleenmarkt

AMI 2014/1, p. 11-17, S.C. Rebel: "De ratio achter het toepassen van de leenrechtregeling op werken van beeldende kunst is op zichzelf goed bedoeld. De wetgever heeft enkel beoogd de positie van de maker te verbeteren. in dit geval die van de kunstenaar. Problemen ontstaan echter bij de uitvoering van de deze rechten. Allereerst is de verantwoordelijkheid tot vaststelling van een vergoeding doorgeschoven naar de onderhandelingstafel, een methode die voor de kunstuitleen heeft geresulteerd in een wijze van uitvoering van het leenrecht die totaal niet aansluit op de markt van de uitleen van beeldende kunst. Of een systeem van onderhandelen voor de gecompliceerde kunstuitleenmarkt zou werken, heeft men zich bij het wetsontwerp nooit afgevraagd. De markt van de kunstuitleen zou wel eens te klein kunnen zijn en de situaties te divers. Daarbij leidt ook de algemeen vastgestelde leenrechtvergoeding niet tot rust op de kunstuitleenmarkt, maar veroorzaakt dit juist verdere onrust, omdat de markt juist vraagt om de mogelijkheid van differentiatie.

Nu, bijna twintig jaar na de invoering van het leenrecht moet er toch echt naar een andere manier worden gezocht waarop de rechten van de kunstenaars bij uitlening kunnen worden gewaarborgd. Wanneer na een wetswijziging aan de kunstenaars een exclusief leenrecht wordt toegekend, dat vergelijkbaar is met het exclusieve verhuurrecht, kan mogelijk aansluiting worden gezocht bij het wetsvoorstel auteurscontractenrecht. Bij de uitleen van beeldende kunst is immers sprake van een rechtstreekse contractuele relatie tussen de kunstenaar en de kunstuitleen, een relatie waaraan kunstuitlenen veel waarde hechten. Er kan vanuit worden gegaan dat het nieuwe wetsvoorstel de kunstenaars een voldoende sterke onderhandelingspositie verschaft en dat daarmee een verplichte leenrechtvergoeding als waarborg niet nodig is. Hiermee kan aan de door kunstuitlenen uitgesproken wens worden voldaan om terug te gaan naar de oude situatie, waarin kunstuitlenen en kunstenaars zonder tussenkomst van een stichting als Stichting Leenrecht onderling afspraken maakten over de exploitatie van het werk."